Laat boeken lezen als films. Ik houd van boeken en van films. Maar ik houd nog meer van boeken die lezen als een film. En waar ik misschien nog het meest van houd zijn de toneelstukken van Tennessee Williams die lezen als een onvolledige film.
Ik weet niet eens meer hoe ik bij Tennessee Williams terechtkwam. Zijn naam gaf hoogstwaarschijnlijk de doorslag: het deed me denken aan het woelige zuiden, de rivier Tennessee, Mississippi, de lijzige manier van praten. Tennessee Williams zag eruit zoals een schrijver eruit had moeten zien in zijn tijd: parmantig in pak, een zilvergrijs snorretje, een strakke zijscheiding en uiteraard de sigaret in nabijheid.
In Le Vieux Carré van New Orleans schreef Williams in 1946 het toneelstuk Tramlijn Begeerte. En nee, het verhaal gaat niet over een tram met de naam Begeerte. Beknopt gezegd vertelt Tramlijn Begeerte het verhaal van een emotioneel onstabiele vrouw en een tiran met een minderwaardigheidscomplex die handig inspeelt op haar geestelijke problemen. Overigens is dit toneelstuk ook verfilmd met vertolkingen door Vivien Leigh en Marlon Brando. Leigh speelde zichzelf, Brando was zeer overtuigend als doorgedraaid monster.
De agressieve, gewelddadige man heerst terwijl de vrouw zwak en afhankelijk is (van de man). De vrouwelijke hoofdpersoon kan de realiteit niet meer aan, dus valt ze terug op illusies die het leven ogenschijnlijk draaglijker maken. Zowel haar innerlijke als uiterlijke schoonheid is aan het vervagen, maar ze is ervan overtuigd dat ze nog steeds het onderwerp van begeerte is. De mannelijke hoofdpersoon is als een leeuw die op het juiste moment wacht om zijn prooi beet te nemen. Hij slaagt uiteindelijk met vlag en wimpel.
Mannen die macht hebben over de vrouw blijft een terugkerend thema bij het werk van Williams. Dit is hoe Williams zijn mannelijke personages neerzet: bullebakken van de hoogste orde. Dikwijls verwerkte Tennessee Williams zichzelf in zijn verhalen. Zo ging Tramlijn Begeerte eigenlijk over zijn eigen monotone, ellendige leven.
Negen jaar later verschijnt Kat op een heet zinken dak. Hier is de ”kat” weer de vrouwelijke hoofdpersoon. Een verhaal waarin de vrouw hopeloos toe moet kijken hoe haar echtgenoot afgepakt wordt door een dode vriend. De mannelijke protagonist is in ontkenning. Hij ontkent zijn vrouw en zijn zogenaamde huwelijk door toevlucht te nemen tot alcohol. De vrouwen in de toneelstukken van Williams zijn zo breekbaar, het is bijna meelijwekkend.
Alcoholisme, barbituraten, mentale instabiliteit, homoseksualiteit, depressie, de zwakke positie van de vrouw en zelfontkenning maken onderdeel uit van de toneelstukken van Williams. Zodoende staat het leven van Tennessee Williams in zijn toneelstukken beschreven.
Vanaf de jaren zestig kreeg de schrijver het hard te verduren: hij werd afhankelijk van alcohol en pillen. Hij stond zichzelf in de weg. En dat betekende het einde van een groot toneelschrijver.
jun & june 