Enkele dagen geleden stuitte ik op een artikel over de schrijver Richard Yates. Yates is een vergeten schrijver. Zijn boeken gingen over de banaliteit van de Amerikaanse middenklasse met hun bescheiden huisjes in de buitenwijken. Misschien beschreef Yates de sleur van het leven te realistisch, te confronterend met als gevolg dat lezers massaal wegvluchtten voor zijn werk. Niemand wil zijn eigen monotone leven teruglezen in een boek. Liever verhalen over dystopische samenlevingen dan dat betreurenswaardige bestaan in een doorsnee buitenwijk. Het debuutroman van Yates, Revolutionary Road, behoeft geen uitgebreide omschrijving om het verhaal uit te leggen: getrouwd, twee kinderen, in loondienst, een huisje met tuin in een buitenwijk, irritante buren, zwanger van derde kind, onstabiel huwelijk, vervlogen dromen van avonturen in het buitenland, één van de twee vertrekt. Eigenlijk wilde ik helemaal niet over Yates beginnen. Maar goede schrijvers die vergeten worden; dat is wrang.
Ik wilde eigenlijk beginnen met moeilijke schrijvers. Schrijvers die hun ingewikkelde gedachtegangen op papier hebben gezet en de lezer de taak opzadelen deze gedachtegangen te ontrafelen. Zo is Vladimir Nabokov een schrijver waar ik hard voor wil wegvluchten. Nog nooit heb ik het Nederlands woordenboek zo vaak hoeven te raadplegen als bij het lezen van Lolita. Zelfs met woordenboek erbij was de stijl van de Russische schrijver moeilijk te volgen. In het artikel over Richard Yates noemde de auteur van het artikel Nabokov een ”linguïstische acrobaat”. Geen betere omschrijving dan deze past de heer Nabokov. De liefde voor taal en details is overweldigend.
De term kafkaësk is te omschrijven als vervreemding van de samenleving, de onmacht van het individu zelf, en de macht van de autoriteit over het individu. Kafkaëske toestanden zijn heus niet zo prettig om in te belanden. De lijn tussen werkelijkheid en fantasie vervaagt. Wat kan geloofd worden, en wat niet? Maar de vraag is vooral waarom dit allemaal plaatsvindt. Waarom is het altijd zo koud en donker in de wereld van Kafka? Waarom moet de autoriteit hém hebben? Wat is het werk van Franz Kafka nou echt? Is het een vorm van intelligent surrealisme of een collectie van formele kindersprookjes?
Zonder waarschuwing springt hij van het ene onderwerp naar het andere. Van de ene verteller naar de andere. Van één zin bestaande uit honderden woorden, naar een hoofdstuk dat vijf woorden op papier heeft staan. William Faulkner is de naam: schrijver van literatuur en tevens schrijver van filmscenario’s. Meest bekend is hij van zijn schrijftechniek genaamd stream of consciousness. Als Hemingway de minimalist is, dan is Faulkner de maximalist. Niet minder is beter; meer en complexer is beter. Het werk van Faulkner is hoogstens vermakelijk. ADHD plus delirium met een accent van het zuidelijke Mississippi. Het is niet erg als Faulkner niet te doorgronden is: je begint eraan en ziet wel waar je eindigt. Faulkner, de Hollywood-scenarioschrijver. Faulkner, de Hollywood-scenarioschrijver die Hollywood minachtte. Hij was het allemaal.
Mijn moeder is een vis. Dat waren de vijf woorden van dat hoofdstuk uit het boek Terwijl ik al heenging.
jun & june 